Дзённік экспедыцыі: 14 ліпеня 2021

Чацвёрты дзень беларускай частцы экспедыцыі падзялілі паміж сабой два месцы: Любча і Навагрудак.

Дзень чацвёрты. Фота 1 (Павел Ганчар). Беларуская частка каманды Штэтлфэст ля помніка пры ўездзе ў гарадскі пасёлак Любча, Гродзенская вобласць — Фота (Павел Ганчар). Беларуская частка каманды Штэтлфэст ля шыльды гарадскога пасёлка Любча ў Гарадзенскай вобласцi

У Любчы шукалі тры былыя яўрэйскія сінагогі: белую, красную і драўляную. Цікава, што былая белая сінагога зараз жоўтага колеру. Цяпер у ёй месціцца любчанскі Дом культуры.

Дзень чацвёрты. Фота 2. Група каля ўвахода ў будынак былой сінагогі. Дом культуры, г.п. Любча — Група каля ўвахода ў будынак былой сінагогі. Дом культуры, г.п. Любча

Дзень чацвёрты. Фота 3. Разглядаем былую белую сінагогу знутры — Разглядаем былую белую сінагогу знутры

Паігралі на скрыпачцы і тут. Традыцыя ёсць традыцыя.

Дзень чацвёрты. Фота 4. Таня Кацейка грае на скрыпачцы ў актавай зале Дома культуры-сінагоге — Таня Кацейка грае на скрыпачцы ў актавай зале Дома культуры-сінагозе

Яшчэ пазнаёміліся з уладальнікам паловы былога яўрэйскага будынка побач з «культурнай» сінагогай, які быў выстаўлены на продаж.

Дзень чацвёрты. Фота 5. Яўрэйская будынак побач з сінагогай — Яўрэйскi будынак побач з сінагогай

Дарэчы, міква ў Любчы такая ж закінутая, як і зембінская. Зараз яна не выглядае на мікву, але мясцовые жыхары здаўна называюць гэты будынак «баня». Таму, хутчэй за ўсе, гэта насамрэч была міква. Пабадзялicя ўнутры і пастрымілі для нашых польскіх сяброў звонку.

Былая любчанская міква (з боку двара) i будынак былой сінагогі (жоўты)

З ураджанняў удзельнікаў экспедыцыі:

Нас вельмі ўсхвалявалі асаблівасці сэксуальнага жыцця традыцыйных яўрэяў і яўрэяк. Гід расказала гісторыю пра аднаго рэбе, які памыліўся наконт “кашэрнасці” міквы. Пры чым тут сэкс – можна даведацца з відэа нататак лакацыі Любча.

Наведалі двух кабет залатога ўзросту, адна з каторых распавяла гісторыю рамантычнай любчанскай любві – пра жыдовачку, якую бацькі не пускалі замуж за беларуса.

Любча. Праца экспедыцыйнай групы «ў поли» — Фота (Павел Ганчар). Любча. Праца экспедыцыйнай групы «у полi»

Паглядзелі экспазіцыю, прысвечаную яўрэйскаму супраціўленню. Нягледзячы на тое, што тэма Халакоста не з’яўлялася фокусам нашай экспедыцыі, групу моцна ўразілі гісторыі, расказаныя нашым гідам па Навагрудку Тамарай Вяршыцкай.

Дзень чацвёрты. Фота 10,11,12. Наваграцкі гісторыка-краязнаўчы музей, экспазіцыя «Музей яўрэйскага супраціўлення», г. Наваградак, вул. Менская, 66 — Навагруцкі гісторыка-краязнаўчы музей, экспазіцыя «Музей яўрэйскага супраціўлення», г. Навагрудак, вул. Менская, 66

Наваграцкі гісторыка-краязнаўчы музей, экспазіцыя «Музей яўрэйскага супраціўлення», г. Наваградак, вул. Менская, 66 — Навагруцкі гісторыка-краязнаўчы музей, экспазіцыя «Музей яўрэйскага супраціўлення», г. Навагрудак, вул. Менская, 66

Паслухалі панэльную дыскусію ў Зуме ад нашых калег з Польшчы на тэму: «Тыкоцін – багацце і разнастайнасць яўрэйскай культуры на памежжы Польшчы і Беларусі». Частка працоўнай групы тым часам сустракалася з інфармантамі.

Вечар для беларускай экспедыцыі скончыўся візітам да навагруцкага мастака Кастуся Качана, якога называюць песняром мястэчак. Ці мае Навагрудак прыкметы мінулага і ці захоўвае гарадская прастора штосьці аб яўрэйскай гісторыі, можна даведацца з нататак у раздзеле Архіў экспедыцыі.

Тым часам польская частка каманды Штэтлфэст правяла насычаны дзень у Тыкоціне, дзе знаёмілiся з яго яўрэйскай гісторыяй.

Дзень чацвёрты. Фота 16,17. Польская каманда Штэтлфэст даследуе Тыкоцін габрэйскі — Польская каманда Штэтлфэст даследуе Тыкоцін яўрэйскi

Польская каманда Штэтлфэст даследуе Тыкоцін габрэйскі — Польская каманда Штэтлфэст даследуе Тыкоцін яўрэйскi

Сустракаліся з багатай колькасцю экспертаў, сярод якіх: Ewa Grochowska, Alicja Grabowska, Tomasz Wisniewski, Jan Maciejewski. Да гэтай трансгранічнай сустрэчы нам пашчасціла далучыцца ў Зуме, вельмі шкада, што не афлайн.

Дзень чацвёрты. Фота 18. Камунікацыйная і інфармацыйная панэльная дыскусія з экспертамі «Тыкоцін – багацце і разнастайнасць яўрэйскай культуры на польска-беларускай мяжы», г. Тыкоцін — Камунікацыйная і інфармацыйная панэльная дыскусія з экспертамі «Тыкоцін – багацце і разнастайнасць яўрэйскай культуры на польска-беларускай мяжы», г. Тыкоцін

Дзень чацвёрты. Фота 19,20. Нашы сябры – Матэуш і Магда на дыскусіі — Нашы сябры – Матэуш і Магда на дыскусіі

Актыўна працавалі «ў полі». Наведалі спадарыню Марыю Маркевіч, якая сустрэла ўдзельнікаў экспедыцыйнай групы ва ўласнай драўлянай хаце. Яна расказала шмат кранаючых сэрца гісторый пра яўрэяў Тыкоціна ваеннага і пасляваеннага часу.

Дзень чацвёрты. Фота 21,22. Праца з інфарматаркай, г. Тыкоцін, вул. Чарнецкага, 10 — Праца з інфарманткай, г. Тыкоцін, вул. Чарнецкага, 10

Праца з інфарматаркай, г. Тыкоцін, вул. Чарнецкага, 10 — Праца з інфарманткай, г. Тыкоцін, вул. Чарнецкага, 10

Сустрэліся з Антанінай Андрушкевіч, 1930 года нараджэння. Верагодна, яна з’яўляецца старэйшай жыхаркай Тыкоціна.

Дзень чацвёрты. Фота 23,24. Старэйшая жыхарка Тыкоціна размаўляе з працоўнай групай Штэтлфэст — Старэйшая жыхарка Тыкоціна размаўляе з працоўнай групай Штэтлфэст

Старэйшая жыхарка Тыкоціна размаўляе з працоўнай групай Штэтлфэст

Увечары правялі варкшоп па жыдоўскай кухні. Кухарылі кашэрнае, дзе кожны мог адчуць сябе сапраўдным яўрэем і кулінарам адначасова.

Дзень чацвёрты. Фота 25,26. Варкшоп па габрэйскай кухні — Варкшоп па яўрэйскай кухні

Варкшоп па габрэйскай кухні — Варкшоп па яўрэйскай кухні

Напрыканцы чацвёртага дня Польшча i Беларусь сустрэліся анлайн, каб абмеркаваць працоўныя пытанні.