Метад аўтаэтнаграфіі

КАРОТКАЯ МЕТАДЫЧКА ДЛЯ АЎТАЭТНОГРАФАЎ, ШТО ДАСЛЕДУЮЦЬ БЫЛЫЯ ГАБРЭЙСКІЯ МЯСТЭЧКІ, «ЯКІХ НЯМА».

Гэты тэкст кагосьці расчаруе, бо ў ім няма рэцэпта ці пратакола абавязковых аперацый і апытальніка для рэспандэнтаў. Няма дакладных указанняў, як трэба дзейнічаць, што трэба рабіць з гатовым матэрыялам, і як вызначыць, што ён гатовы. Па сутнасці гэта не інструкцыя, а ключ да настройкі самога сябе. Пачынаючы аўтаэтнаграфічную працу, трэба ўсяго толькі крыху «падкруціць» свой цюнар, узбудзіць у сабе творчую частку. Менавіта такую настройку і дае (ці не) гэтая метадычка. І ў калектыўнай аўтаэтнаграфіі даследнік(ца) заўсёды можа вырашыць, якую ролю абраць – хадзіць у глыбіні сябе і адносін з прадметам даследавання або займацца фіксацыяй узораў.

Але чаму менавіта аўтаэтнаграфія?

Гэты метад быў прапанаваны ўдзельнікам(цам) праекта Shtetlfest як найбольш прыдатны да даследавання «зніклай спадчыны». Калі «спадчына знікла», што засталося і/ці хто застаўся? У адчувальнай рэальнасці ці ў памяці, ці нават у адчуванні прысутнасці ўспамінаў аб пэўным аб’екце. У тонкай/трывалай эмацыйнай сувязі з тым, чаго больш няма.

І калі хаця б адзін чалавек дагэтуль нешта пра гэта памятае/адчувае, то ці можна сказаць, што сапраўды «ўсё знікла»?

А што мы самі адчуваем на гэты конт? Што падштурхнула нас сутыкнуцца з не-нашай, чужой (сапраўды?) памяццю аб «зніклым»? Чаму нам гэта стала цікава? У гэтым моманце, у гэтым пытанні і знаходзіцца пускавы механізм метаду аўтаэтнаграфіі. Як толькі вы задалі сабе гэтае пытанне, можаце паставіць дату пачатку вашага аўтаэтнаграфічнага даследавання.

*Каб больш даведацца пра метад, вы можаце пазнаёміцца са спісам літаратуры (у канцы тэксту) і (або) паглядзець вось гэты варкшоп (гиперспасылка), арганізаваны для ўдзельнікаў і ўдзельніц праекта Shtetlfest.

Калі мы паглядзім на матывацыю ўдзельнікаў(ц) рабочай групы праекта, то выявім, што ў шматлікіх выпадках прысутнічае асабістая ці прафесійная сувязь з тэмай ці мясцовасцю, якая даследуецца ў праекце.

«Маю прабабулю-габрэйку, але вельмі мала ведаю пра габрэйскую спадчыну. Хачу закрыць прабел.»

«У нас да вайны пражывала шмат габрэйскіх сем’яў. У Клічаве іх было цэлая вуліца з маленькімі крамамі. Таксама яны жылі і на тэрыторыі ўсяго раёна. У беларусаў карысталіся павагай. Мне хочацца даведацца больш пра іх культуру і што атрымаецца знайсці, тое адрадзіць.»

«Мяне вельмі зацікавіла, што ў праекце будзе даследвацца мястэчка Любча, бо гэта мае родныя мясціны, мая мама з Навагрудскага раену.»

«Я праводжу даследаванне ў рамках дактарантуры аб прысутнасці і функцыі музыкі і танца ў жыцці габрэйскай моладзі ў ІІ Рэчы Паспалітай. Я запісваў глыбокія інтэрв’ю з тымі, хто перажыў Халакост, у Польшчы і Ізраілі. Скончыў факультэт музыкалогіі Варшаўскага ўніверсітэта.»

Такім чынам, першы крок – гэта ўласная ўцягненасць.

Але надзвычай важна памятаць, што ключавая практыка ў этнаграфіі і аўтаэтнаграфіі – гэта стварэнне даследчага дзённіка. Варта зрабіць пісьмо рэгулярнай практыкай, ствараючы запісы як мага хутчэй пасля выхаду з сітуацыі назірання і/або ўзаемадзеяння з інфармант(к)амі.

Галоўны прынцып этнаграфічнага пісьма – падрабязнасць апісання (насычанае апісанне), пазбяганне ацэначных меркаванняў, наяўнасць уласнай рэфлексіўнай пазіцыі.

Напрыклад, фраза «ён(яна) быў(была) настроены(а) недружалюбна» змяшчае мала даследчай інфармацыі, прыпісвае нейкія паводзіны (якія не адлюстроўваюцца відавочна) іншаму чалавеку, і суб’ект, які выносіць ацэнку утоена, не бярэ за адказ свае пачуцці прама. Гэта выказванне варта распакаваць, што менавіта ў яе/ягоных паводзінах прывяло Вас да такога меркавання? Падумайце аб гэтай сваёй рэакцыі. Як Вы можаце яе апісаць? Як менавіта адчуваецца «недружалюбнасць»? Замест «што я думаю аб гэтым» паспрабуйце адказаць на пытанне «што я адчуваю пра гэта, што прымушае мяне гэта адчуваць» і запішыце ваш адказ.

Пазбягаць ацэначных меркаванняў вельмі складана, іх значна лягчэй заўважыць звонку. Можа дапамагчы абмен дзённікавымі запісамі з Вашымі калегамі на нейкім этапе даследавання.

Для аўтаэтнаграфіі пісьмо – гэта адначасова працэс і вынік даследавання.

Аднак, праз год пасля заканчэння экспедыцыі Shtetlfest-2021, аналізуючы матывацыйныя апісанні з заявак ўдзельнікаў(ц) праекта і сабраныя імі пасля матэрыялы, мы можам больш уважліва паглядзець на два раней не заўважаных намі нюансы ў абраным намі метадзе.

Першы – «вядзенне дзённіка» ці «аўтаэтнаграфічнае пісьмо» – гэта не заўсёды выключна тэкставае пісьмо.

І другі – падчас экспедыцыі з аўтаэтнографа лёгка ператварыцца ў турыста(ку).

Праўда, трэба адзначыць яшчэ і трэці момант. З турыста(кі) можна даволі хутка ператварыцца ў аўтаэтнографа(ку).

І таму вось у гэтым месцы вы можаце…

Прасунуцца далей па аналітычным тэксце, а затым пазнаёміцца з нашай калекцыяй матэрыялаў, сабраных у экспедыцыі, і, магчыма, далучыцца ў якасці аўтара(кі) да пачатай намі калектыўнай аўтаэтнаграфіі.

Або адразу перайсці ў турыстычную частку нашага медыя даведніка па распрацаваным намі нелінейным маршруце.

Або…

Але як вы ўжо ведаеце, любы ваш выбар будзе слушным.

Удакладнім, што «нелінейнасць» – гэта паняцце з аўтаэтнаграфічнай лексікі, пра якое гаворка пойдзе далей.

Але зараз хацелася б звярнуць вашу ўвагу на спосабы аўтаэтнаграфічнага запісу/рэфлексіі/рэакцыі.

Адным з польскіх удзельнікаў экспедыцыйнай групы былі зроблены цікавыя здымкі у адной з лакацый (Беласток). Падчас прагляду архіва ў рэдактаркі ўзнікла адчуванне невыпадковасці выбару менавіта гэтых кадраў. Рэдактарка стварыла сваю тэкставую нататку пра гэты факт фіксацыі «сведчанняў яўрэйскага кантэксту ў сучаснай публічнай прасторы горада» і дадала свае фатаграфіі з іншай лакацыі (Навагрудак). Такім чынам, зыходным «аўтаэтнаграфічным запісам» быў не тэкст, а фотаздымкі. Вы таксама можаце працягнуць калектыўную аўтаэтнаграфію, калі адчуваеце ў гэтым (ці любым іншым) месцы нашага медыя даведніка сваю датычнасць да тэмы. Кантакт для сувязі з рэдактаркай тут.

У апісаным вышэй прыкладзе ёсць цікавы момант. Удзельнік, які стварыў серыю фота, пра якія ідзе гаворка, не падазраваў, што ўжо ў момант фотафіксацыі аб’ектаў рабіў калектыўную аўтаэтнаграфічную працу. Ён «проста захаваў актуальную рэальнасць, па якой падарожнічала экспедыцыйная група» з дапамогай фотакамеры. Факусуючыся на канкрэтных маркерах, якія пасля паведамілі адной з глядачак яго матывацыю «запісаць» менавіта гэта і перадалі імпульс дадаць сваю рэфлексію. Вядома, для такога развіцця падзей глядачка павінна была быць пагружанай у тэму даследавання.

Прадстаўляем яшчэ адзін прыклад нетэкставага аўтаэтнаграфічнага запісу. Адна з беларускіх удзельніц групы адзінае (аўта)этнаграфічнае відэа, перададзенае ёй у нашу калекцыю, запісала падчас сустрэчы з ксяндзом у мястэчку Ізабелін. Яна ўключыла відэакамеру ў сваім мабільным у той момант іх даволі працяглай гутаркі, калі пан ксёнжа пачаў вельмі эмацыйна казаць пра веру і традыцыі, якія давалі магчымасць мірна жыць розным рэлігійным групам разам у адным шматканфесійным мястэчку. На пытанне (зададзенае проста падчас стварэння дадзенага тэксту), чаму яна вырашыла запісаць на відэа менавіта гэты эпізод гутаркі, удзельніца паведаміла: «Таму што ён (ксёндз) цікавы суразмоўца…».

З відэа ж заўважна, што яна ўключыла камеру не выпадкова ў нейкі там момант іх «цікавай гутаркі», а менавіта ў той канкрэтны момант, калі ксёндз ужо пачаў гаварыць на важную (для яе асабіста? для нашага калектыўнага даследавання?) тэму. Такім чынам, вось гэтае (не)выпадковае ўключэнне відэакамеры з’яўляецца аўтаэтнаграфічным запісам.

І калі падчас прагляду гэтага эпізоду (ці ў любым іншым месцы нашага медыя даведніка) вы раптам адчулі, што вам ёсць што сказаць – не прапускайце гэтае жаданне выказацца, запішыце вашыя думкі, а затым звяжыцеся з рэдактаркай і дадайце, калі ласка , у наш медыя даведнік вашу тэкставую/фота/відэа/аўдыё нататку.

І вось тут мы хочам паспрабаваць адказаць на пытанне, якое натуральна ўзнікае. Чаму польскі ўдзельнік і беларуская ўдзельніца не запісалі свае рэфлексіі і ўражанні адразу ж у фармаце тэксту? Чаму мы не бачым іх рэфлексіўных нататак пад іх фота і відэа? Чаму, у цэлым, мы атрымалі ад удзельнікаў працоўнай групы дастаткова аўдыё-візуальнага тэматычнага матэрыялу і занадта мала тэкставага?

Мы мяркуем, таму што для эфектыўнага выкарыстання метаду аўтаэтнаграфіі неабходна мэтанакіравана і свядома адпрацоўваць практыку пісьма на працягу некаторага часу. Каб спантанныя і хаатычныя рэакцыі на навакольную рэальнасць, якія многія з нас даўно навучыліся ажыццяўляць праз сацыяльныя медыя (інстаграм, фэйсбук, твітэр і г.д.) з імпульсіўнага постынгу ператвараліся ў рэфлексіўны метад даследавання сябе і сацыяльна-культурных і (або) гістарычных з’яў. Для таго, каб наблізіцца да паддоследнага аб’екта/з’явы з дапамогай метаду аўтаэтнаграфіі, нам трэба зрабіць намаганне і звярнуцца да ўласных перажыванняў, пражыць іх зноў, зафіксаваць і назваць іх. Гэта можа здавацца недарэчным, быць некамфортным, адчувацца як нешта сорамнае ці нават балючае. Таксама мы мяркуем, што тэма зніклай яўрэйскай спадчыны сама па сабе з’яўляецца траўмуючай для шмат якіх уцягнутых у яе людзей.

Такім чынам, назіраючы за працай экспедыцыйнай групы і аналізуючы атрыманыя матэрыялы, мы можам адзначыць некалькі важных момантаў.

Група была сабрана з людзей, якія нядрэнна валодаюць этнаграфічнымі навыкамі (гэта значыць, навыкамі запісу аддаленых этнаграфічных інтэрв’ю) і сапраўды маюць выяўленую асабістую зацікаўленасць у тэме праекта.

Фактычна ніхто з удзельнікаў групы не змог свядома выкарыстоўваць метад аўтаэтнаграфіі (пісьмовай фіксацыі сваіх рэфлексій), абіраючы заставацца аддаленым(ай) этнографам(кай) і (ці) турысцтам(кай).

Амаль усе ўдзельнікі рабочай групы былі арганічна ўключаныя ў аўтаэтнаграфічны працэс, не заўважаючы сваёй уключанасці.

Гледзячы на гэтыя тэзы, можна зрабіць выснову, што дадзены якасны стан рабочай групы праекта быў карысным для фіксацыі каштоўных успамінаў і рэфлексій інфармантаў(ак) і верыфікацыі аб’ектаў знікаючай культурна-гістарычнай спадчыны ў былых яўрэйскіх мястэчках. Што не з’яўляецца паўнавартасным аўтаэтнаграфічным даследаваннем, але, відавочна, дало праекту зыходны матэрыял для наступнай калектыўнай аўтаэтнаграфічнай працы.

Такім чынам, ужо цяпер віртуальна падарожнічаючы па распрацаваным намі нелінейным маршруце, вы можаце самі знаходзіць тое, што адклікаецца асабіста вам.

Магчыма, вы захочаце стаць рэальным турыстам і фізічна перамясціцца ў прапанаваныя намі месцы, каб паглядзець канкрэтныя аб’екты ў лакацыях маршруту, як гэта зрабілі некаторыя ўдзельнікі нашай працоўнай групы прама падчас экспедыцыі. Што, несумненна, папрацуе на мэты і ўстойлівасць нашага праекта, прафінансаванага Еўразвязам.

Але, магчыма, вы далучыцеся да нашай калектыўнай аўтаэтнаграфіі або пачнеце ствараць сваю ўласную, аналізуючы тэму «зніклай спадчыны былых яўрэйскіх мястэчак» і дадаючы ў агульную інфармацыйную прастору свой унікальны погляд і свой каштоўны досвед. Што з’яўляецца гуманітарнай звышмэтай нашага праекта, накіраванага на захаванне і рэвіталізацыю культурнай спадчыны былых яўрэйскіх мястэчак.

«Былыя габрэйскія мястэчкі» гучаць як «бязлюдныя руіны». Але ж гэта не зусім так. Прадмет даследавання – гэта людзі. Іхняя прысутнасць у мінулым. Іхнім мінулым і нашым мінулым. І іх прысутнасць у сучаснасці. Нашай сучаснасці і іхняй сучаснасці. Спосаб набліжэння да прадмета даследавання – гэта намацванне і ўсведамленне сувязі паміж намі і імі. І гэтая сувязь можа быць вельмі глыбокай, балючай, ледзь адчувальнай, слаба ўсвядомленай, магутнай, тонкай. Якой заўгодна.

Таму дапамагчы сабе можна, імкнучыся памятаць пра некалькі важных момантаў на працягу ўсёй працы.

У якасным даследаванні не бывае правалаў. Мы не ўспрымаем тое, што адбываецца, пад уплывам нашых чаканняў у тэрмінах поспеху ці няўдачы. Любая атрыманая інфармацыя – значная. Даследчыя пытанні можна і трэба перавызначаць у ходзе працы. Вы не павінны выявіць тое, што загадзя зафіксавана ў апісанні праекта. Важна захоўваць гнуткасць і ўмець адаптаваць мэты даследавання ў яго працэсе.

Якаснае даследаванне абапіраецца на складанае разуменне сацыяльнай рэальнасці. Рэальнасць не ўніверсальная і аб’ектыўная, яна шматгранная, супярэчлівая і звязаная з успрыманнем канкрэтнага чалавека ці групы людзей.

Калі на першы погляд суб’ектаў і аб’ектаў для даследавання (людзей з пэўнымі ведамі або досведам, традыцый і артэфактаў) фізічна не існуе або немагчыма выявіць, якасныя даследчыкі(цы) працуюць з маўчаннем, забываннем, ігнараваннем, выцясненнем канкрэтных груп і тэмаў ці з тым, як яны (гэтыя людзі і тэмы) працягваюць прысутнічаць у нас саміх. Задача – вярнуць бачнасць доследнай групе, убачыць яе з сённяшняга моманту.

Нашыя прадузятасці перашкаджаюць, калі яны не адрэфлексаваны. У гэтым выпадку яны не дазваляюць нам убачыць шматграннасць сацыяльнай рэальнасці, замыкаючы яе ў нейкія рамкі. Калі мы аналізуем іх, яны ператвараюцца ў матэрыял для даследавання і паказваюць на тое, як культура працуе праз нас.

Памяць не лінейная, як і жыццё. Тэматычнае пераплятаецца з храналагічным. Важна ўсведамляць, што мы не маем доступу да мінулага як такога, мы маем магчымасць даведацца аб тым, як мінулае жыве зараз. Будзь-якія ўспаміны выконваюць нейкую функцыю ў сучаснасці – зазвычай падтрымліваюць наш вобраз саміх сябе (калі гаворка ідзе аб асабістых успамінах).

Аўтаэтнаграфія таксама не лінейная. Час праекта не падзяляецца на тэарэтычную падрыхтоўку, палявы этап і наступную апрацоўку дадзеных. Даследчык(ца) пастаянна трымае ў розуме ўсе тры этапы, пастаянна вяртаецца і цыркулюе паміж рознымі этапамі даследавання.

Аўтаэтнаграфія гэта этнаграфія+пісанне. Аўтаэтнаграфія размывае межы паміж літаратурным і навуковым пісаннем з пункту гледжання даступнасці і эмацыйнасці тэксту і спробай уцягнуць аўдыторыю ў перажыванне пэўнага досведу. Але ў адрозненне ад мастацкага тэксту, у аўтаэтнаграфічным пісанні няма выдумкі, гэта спосаб прэзентацыі дадзеных даследавання.

Даследаванне свайго досведу прадугледжвае пэўную смеласць, паколькі звязанае з агаленнем чагосьці асабістага. Гэта робіць даследніка(цу) ўразлівым(ай), адкрытым(ай) іншаму погляду і меркаванню. Аднак важна разумець, што агаленне асабістага досведу – гэта не дэманстратыўны акт і не каштоўнасць як такая. Асабісты досвед аналізуецца так, каб паказаць працу ў ім сацыяльнага, ці як адлюстраванне культуры. Важна прыняць усвядомленае рашэнне, наколькі Вы гатовыя працаваць са сваім досведам і пісаць пра сябе.

Калі вы не памянялі метад пасля папярэдняга пункта, падумайце аб тым, што аўтаэтнаграфія можа мець тэрапеўтычны эфект як для Вас, так і для супольнасці. Калі вы ўжо выбралі гэтую тэму, і яна вас не адпускае, вы тут невыпадкова. Магчыма, вы пачалі вяртаць сабе нейкую частку сябе і адчыняеце «…Прастору, дзе біяграфія перасякаецца з гісторыяй, палітыкай і культурай. Аўтаэтнаграфія пераказвае і ўзнаўляе гэты жыццёвы досвед па меры таго, як ён перасякаецца ў гэтых месцах. Гісторыя жыцця становіцца вынаходніцтвам, рэпрэзентацыяй, гістарычным аб’ектам, які часта вырываецца ці вырываецца з кантэксту і рэканструюецца ў прасторы і разуменні гісторыі».

(с) Interpretative autoethnography

/This is the space where biography intersects with history, politics, and culture. Autoethnography re-tells and re-performs these life experiences as they intersect in these sites. The life story becomes an invention, a re-presentation, an historical object often ripped or torn out of its contexts and recontextualized in the spaces and understandings of the story./

Канкрэтныя рэкамендацыі (якіх можна не прытрымлівацца) і этыка зносін з інфармант(к)амі (якую можна адаптаваць пад сітуацыю).

Запісвайце ўражанні і ідэі адразу, пакуль вы ў моманце падзей і разважанняў. Лепш голасам. Потым зробіце расшыфроўку. Калі пакінеце для запісу «на потым», памяць вас падвядзе, а ў тэксце вы захочаце быць паслядоўным(ай) і пісьменным(ай) і згубіце сваю ўнікальна тонкую сувязь з прадметам.

Будзьце з інфармантам(кай) сам-насам або з кімсьці, але ў эмацыйна блізкім звязку. Траўма перадаецца як маўчанне. Вы павінны быць мінімальна «небяспечныя» для інфарманта(кі). Ці стане чалавек гаварыць, залежыць ад таго, наколькі тонка вы самі настроеныя на размову, наколькі гатовыя, хочаце і любіце слухаць. Наколькі вам цікавыя іншыя людзі. Ці зможаце вы стаць са-удзельнікамі(цамі) ў гэтым вандраванні ў памяць і ў асабістае.

Не будзьце катам. Вы прапануеце інфарманту(цы) паглыбіцца ў вельмі няпросты працэс. І праз пакаленні можна аказацца носьбітам траўмы, быць глыбока траўмаваным. Гэтыя змёрзлыя ўчасткі «размарожваюцца» любоўю, рэсурсамі, псіхатэрапеўтам. Важна не нашкодзіць інфарманту(цы). Не правакаваць на эмоцыі (як гэта робіць трэцягатункавае ТБ). Не лячыць. Не даваць ацэнак. Не асуджаць. Слухаць і з павагай падтрымліваць іх эмоцыі.

Не чакайце адказаў, якія пацвярджаюць вашыя здагадкі, канкрэтыкі і дакладнасці. Вы не статыстык і не агент перапісу насельніцтва. Адкладзіце свой прагматычны апытальнік і наладзьце сябе на філасофскі тон.

Старайцеся прайсці ў размове далей паверхневага ўзроўню. У нашай тэме даследавання ёсць «блакатары» апускання ў глыбіню досведу і асабістай гісторыі, такія як:

– траўма халакосту (з абодвух бакоў, як «я хачу не памятаць, як забівалі маіх блізкіх, таму што яны яўрэі» і «я хачу не памятаць, як мае блізкія забівалі яўрэяў»);

– бытавы антысемітызм (неабходнасць падладжвацца пад мясцовыя культуры, немагчымасць практыкаваць тое, што з’яўляецца сваёй ідэнтычнасцю, жарты і анекдоты на тэму яўрэйскай ідэнтычнасці);

– сістэмны антысемітызм (кар’ера, якая для яўрэяў была закрыта або абмежавана з-за графы «нацыянальнасць», асабліва гэта датычыцца перыяду СССР, але таксама і іншыя часы – зона аседласці і розныя эканамічныя і статусныя абмежаванні для яўрэяў);

З-пад усяго гэтага склада траўмаў цяжка дастаць успаміны, псіхіка гэты ўчастак памяці блакуе. Калі ў Вас ёсць адчуванне, што чалавек нешта не расказвае, чымсьці не дзеліцца, паспрабуйце правесці некалькі сустрэч, каб пабудаваць кантакт і заслужыць давер. Стаўцеся спакойна, калі на першай сустрэчы размова будзе складацца з сацыяльна прынятых агульных фраз.

Ёсць яшчэ адзін блакатар. Самая крутая затычка струменя індывідуальнага апавядання, якую няпроста дастаць, называецца дамінуючы наратыў. Інфармант(ка) можа проста прайграваць клішэ і сацыяльна вызнаны наратыў і падаваць ідэалагічныя канструкцыі як тое, што вам важна пачуць.

Самая папулярная і спекулятыўная «затычка» ў нашай тэме – гэта вайна, катастрофа, халакост, смерць, катаванні, у тым ліку масавыя катаванні. Ёсць стэрэатып, што калі ты хочаш, каб цябе слухалі і аддавалі табе сваю ўвагу, то трэба казаць пра боль і жах. Штодзённасць нікому не цікавая. Але як бы не так! Аднак, ад вашай цікавасці залежыць, ці зможа чалавек пераключыцца і сапраўды гэтак жа зацікавіцца сваёй (або сваёй прабабулі) руцінай, як цікавіцеся ёю вы.

Але ёсць такія ж «затычкі» з боку інтэрв’юераў. Напрыклад, «назвы традыцыйных танцаў». Гэта вы ведаеце з кніг акадэмічных даследнікаў, што ўсходнееўрапейскія габрэі танчылі sher, khosidl і redl. І што ва Ўкраіне фрэйлехс быў freilekhs, а ў Беларусі яго называлі redl. І, так, акадэмічнаму этнографу важна зафіксаваць узор, яго назву, месца фіксацыі і дадзеныя аб інфарманце(тцы). А вы гэтымі ведамі блакуеце сябе і сваіх інфармантаў(ак). Таму што для аўтаэтнаграфіі важна не павесіць бірку з зыходнымі дадзенымі на прадмет і вызначыць «арэол распаўсюджвання і перадумовы ўзнікнення», а высветліць – навошта, якім чынам, пра што гэта, пра якія гэта эмоцыі, чаму вас і іх гэта кранае (ці не) і што з усім гэтым можна рабіць.

Так што, так. Блакуйце блакатары.

Памятайце, што побач з вамі велізарная касмічная бездань, у якой можна патануць. Гэты пункт пра ўласную псіхаэмацыйную бяспеку, пра «не збіцца са шляху». Любое вашае пытанне можа падняць са дна пекла (закрэслена) трывожныя і балючыя ўспаміны. І ў інфарманта(кі), і ў вас. Інфарманты(кі) могуць захрасаць у нейкіх кавалках мінулага, плакаць, цягнуць вас за сабой. Не трэба палохацца выразы эмоцый – гэта энергія, якой трэба даць час выйсці. Не імкніцеся палегчыць перажыванні, Вы не здолееце. Вам трэба проста быць побач, словамі пацвердзіць, што Вы бачыце, як чалавеку цяжка, і ён (яна) мае права на ўсе свае эмоцыі, Вы спачуваеце гэтай нялёгкай ношы, якую ён (яна) насіў(ла) у сабе, проста спытайце, што Вы можаце зрабіць зараз – прынесці вады, адчыніць акно, патрымаць за руку, пасядзець побач і памаўчаць.

Расставайцеся слушна. Вы можаце перайсці мяжу блізкасці з інфармантам(кай) і даць аванс на працяг сувязі. Таму лепш папярэдзьце загадзя, як доўга Вы плануеце прабыць ў гэтым месцы, што Вы плануеце рабіць з ягонай (яе) гісторыяй, ці падзеліцеся Вы вынікамі і ў якой форме.

Спасылкі на літаратуру пра метад аўтаэтнаграфіі:

*Carolyn Ellis, Tony E. Adams & Arthur P. Bochner “Autoethnography: An Overview”

https://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/1589/3095

*Sara Wall “An Autoethnography on Learning About Autoethnography”

https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/160940690600500205

*Kathy Roulston What is Autoethnography?

https://qualpage.com/2018/11/15/what-is-autoethnography/

Аўтары:

Лена Мінчэня

Наталля Голава

Аўтары(кі) Штэтлфэсту